معرفی رشته مهندسی بافت

مهندسی بافت در تعریفی ساده عبارت است از: توسعه سلولها در محیط آزمایشگاه جهت تولید بافتهای جدید قابل استفاده در جایگزینی بافتهای آسیب دیده بدن. در این علم از اصول و روش های مهندسی (مهندسی مواد، مکانیک، فیزیک و شیمی) و علوم زیستی به منظور تولید جایگزین های بیولوژیک جهت ترمیم و بازسازی بافت های آسیب دیده و حفظ و یا بهبود عملکرد بافت ها استفاده می گردد. در این راستا سلول، داربست و فاکتورهای شیمیایی به عنوان سه رکن اصلی مطرح می شوند. متخصصین این رشته همواره در تلاشند تا با بکارگیری قدرت تکثیر و تمایز سلول های مستخرج از بافت های مختلف، به ویژه سلول های بنیادی و جای دادن آن ها در داربست هایی با خصوصیات فیزیکو شیمیایی و زیستی مناسب به همراه عوامل شیمیایی مختلف، بافت های آسیب دیده و یا از دست رفته را ترمیم کرده و عملکرد آن ها را بهبود بخشند. بنابراین برای ساخت یک بافت به شیوه‌های مهندسی، نیاز به استفاده  از یک داربست با ساختار مناسب با امکان چسبندگی سلول‌ها به آن، مهاجرت سلولی، تکثیر سلولی و تمایز سلولی و در نهایت رشد، ایجاد و جایگزینی بافت جدید است.

تاریخچه رشته مهندسی بافت

اولین بار در سال 1900 الکسی کارل واژه مهندسی بافت را مطرح نمود. او به همراه لیندربرگ در انستیتوی مطالعاتی در نیویورک با هدف نگهداری بافت های جدید در شرایط آزمایشگاهی و جایگزینی آن­ها در بدن موجود زنده آزمایش­هایی را انجام داد. پس از آن­ها، مطالعات زیادی در این زمینه انجام شد تا اینکه در سال 1980 پوست مصنوعی ساخته شد و بر روی یک بیمار مورد بررسی قرار گرفت. از آن پس به تدریج مهندسی بافت به عنوان یک زمینه یا شاخه جدیدی از علم شروع به گسترش نمود. اصطلاح مهندسی بافت به طور رسمی در بنیاد ملی علوم در سال 1988 به معنی کاربرد اصول و روش های مهندسی و علوم زیستی در جهت درک بنیادی روابط ساختار و عملکرد در بافت های طبیعی و پاتولوژیک پستانداران و توسعه جایگزین های بیولوژیکی برای بازیابی، حفظ و یا بهبود عملکرد بافت بکار برده شد. سرانجام برای اولین بار در سال 1993، پروفسور Langer و پروفسور Vacanti طی مقاله ای در مجله معتبر علمی Science علم مهندسی بافت را به عنوان یک علم بین رشته ای معرفی کردند که در آن، اصول مهندسی و زیست شناسی جهت ساخت داربست های سلولی مختلف به منظور ترمیم ضایعات بافتی بکار گرفته می شود.

در ایران نیز رشته مهندسی بافت از سال 1388 تاکنون در مقطع دکترای تخصصی اقدام به پذیرش دانشجو کرده است. هم اکنون دانشجویان در این رشته در دانشگاههای علوم پزشکی کشور مشغول به تحصیل بوده و فارغ التحصیلان این رشته در زمینه مهندسی بافت در مراکز تحقیقاتی-آموزشی مشغول به کار می باشند.

در دانشگاه علوم پزشکی همدان، مجوز اولین دوره رشته مهندسی بافت در سال ۱۳۹۹ در دانشکده علوم و فناوری های نوین پزشکی با پذیرش ۲ دانشجوی مقطع دکتری تخصصی (Ph.D.) آغاز شد.